Podstawowa regulacja akcji stroików – gapping

Luka w stroikach. O co chodzi z tym gappingiem.

Gapp – po angielsku oznacza lukę, przerwę i to słowo bardzo dobrze określa podstawową kwestię związaną z regulacją stroików harmonijki. Chodzi tu o lukę, jaka jest między wolnym końcem stroika a płytką stroikową. Im ona jest większa (więc stroik bardziej odchylony od płytki stroikowej), tym więcej powietrza potrzeba aby uruchomić stroik. Natomiast jeśli jest za mała, to stroik może się blokować przy silniejszym zaatakowaniu. Zauważyłem, że bardziej na blokowanie są stroiki wydechowe w szczególności w przypadku ataku językowego (czyli gdy niejako dodatkowo wypychamy powietrze językiem).

Nie uważam gappingu jako zabiegu customizacji. Moim zdaniem to jeden z zabiegów związanych z konserwacją harmonijki i dlatego właśnie w tym dziale umieściłem. Podobnie jak czyszczenie i strojenie. Pod wpływem grania stroiki z czasem zmieniają swoją akcję i należy ją poprawić.

Nie uważam również, że należy wymagać od fabryki, aby stroiki były idealnie ustawione. W przypadku produkcji masowej ciężko jest to zrobić maszynowo, choć wiem, że w przypadku Hohnera jest to jeden z etapów produkcji i wstępnie jest ustawiana akcja stroików. Natomiast tak czy siak, one nie będą ustawione idealne i bardzo często będzie potrzebna interwencja ręczna. Dodatkowo należy pamiętać o tzw. pamięci materiału. Nawet jeśli w procesie produkcji fabryka maszynowo ustawi gapping, to może się zdarzyć, że zanim harmonijka do nas dotrze, stroiki się odkształcą może nie całkiem do takiego stanu jak wcześniej ale jednak na tyle zauważalnie, że będzie spory margines do poprawy. Na takie „powrotne” odkształcenia w szczególności są podatne stroiki wykonane z bardziej twardego materiału. Czyli naturalnym wydaje się, że stalowe stroiki Seydla będą wymagały większej ingerencji już od nowości.

Czy jest to trudne i czy można sobie uszkodzić stroik? Zdecydowanie nie. Oczywiście jeśli będziemy postępować delikatnie oraz zgodnie z przyjętymi zasadami. A z narzędzi potrzebujemy jedynie śrubokrętu do otwarcia harmonijki oraz wykałaczki o zaokrąglonym (stępionym) końcu do samego gappingu.

Przepływ powietrza w harmonijce.

Aby zrozumieć po co i w jaki sposób robić gapping warto najpierw zrozumieć w jaki sposób wydobywany jest dźwięk z harmonijki. Ten uproszczony schemat pokazuje przepływ powietrze zarówno w przypadku wdechu jak i wydechu. Widać wyraźnie, że żeby wprowadzić w drgania stroik, powietrze musi przepłynąć między jego swobodnym końcem a płytką stroikową. Właśnie dlatego za duża luka powoduje, że więcej powietrza musi przepłynąć, żeby nadać odpowiednie drgania stroikowi. I dlatego jeśli luka jest za mała, to większy strumień powietrza może „wepchnąć” koniec stroika w slot zamiast go lekko odchylić i wprowadzić w drgania.

A może jakiś złoty środek?

A czy jest jakaś uniwersalna metoda? Złoty środek, który spowoduje, że stroik jest idealnie ustawiony? W zasadzie nie ma, bo nie zawsze profil stroika wygląda identycznie. Natomiast jest zasada, która może znacznie ułatwić i posłużyć jako punkt wyjścia. Można przyjąć zasadę, że luka powinna wynosić mniej więcej tyle, ile wynosi grubość stroika. Od takich ustawień warto zacząć i w wielu przypadkach to wystarczy. Dokładniejsze ustawianie już metodą prób i błędów. Ta zasada będzie odpowiednia dla przeważającej większości czytelników. Zakładam, że jeśli potrzebujesz porad na tym poziomie, to nie używasz (aktywnie w trakcie grania) overów, a nawet jeśli tak, to jest to sporadyczne. Można inaczej ustawiać gapping, znacznie niżej. Tak robią overowi wymiatacze jak Carlos del Junco, Howard Levy i jemu podobni. Ale to są harmonijki dostosowane do ekstremalnego grania overów, a przy takim ustawieniu odcina się inne środki wyrazu, jak np. dynamiczne zadęcie.

Należy pamiętać, że im niższy stroik, tym tolerancja dla prawidłowego gappingu jest większa. Najtrudniej i wymaga to najwięcej precyzji, jest ustawić gapping dla stroików na wyższych kanałach.

Co nam to da?

A co nam da prawidłowo ustawiona akcja stroików? Jak już wcześniej wspominałem, mniejszy strumień powietrza będzie potrzebny do uruchomienia drgań stroika. Dzięki temu stroik będzie reagował szybciej, harmonijka będzie wydawała się szczelniejsza, łatwiejszy będzie bending. Po prostu łatwiej będzie na niej grać. Należy jednocześnie pamiętać, że dla łatwiejszego i lepszego grania obniżeń, należy uregulować stroiki wdechowe ale również wydechowe. A dlaczego? Po pierwsze, jeśli mamy dobrze ustawioną akcję stroika wydechowego, to mniej powietrza ucieka górą, więc łatwiej wykonać bending. A po drugie, przy obniżeniach udział biorą stroiki wydechowe, a to zjawisko dokładniej wyjaśnię kiedy indziej.

I ostatnia uwaga przed przystąpieniem do samego gappingu. Ten zabieg znacznie ułatwia granie i jest cholernie przydatny ale tylko pod warunkiem, że harmonijka jest szczelna. Także jeśli uważacie, że harmonijka nie gra właściwie, w pierwszej kolejności należy zadbać o jej szczelność, dopiero potem można przystąpić do gappingu.

Gapping, jak go wykonać?

Teoretycznie możemy to zrobić bez zdejmowania stroików. Wystarczy wykałaczką o zaokrąglonym końcu lekko docisnąć i przytrzymać koniec stroika jak na pokazanym obrazie. W ten sposób obniżymy akcję stroika. Natomiast praca na zamontowanych stroikach jest pójściem na skróty i jest tak naprawdę wygodne tylko jeśli potrzebujemy na szybko poprawić jeden stroik. Lub jest to już nieznaczna, kosmetyczna poprawka po wykonaniu prób dźwiękowych. Natomiast jeśli chcemy ustawić porządnie gapping dla wszystkich stroików, to pozostawianie płytek zamontowanych na korpusie, to czyste lenistwo i próba (najczęściej nieudana) pójścia na skróty. Zdecydowanie łatwiej jest wstępnie przygotować je przy zdjętych płytkach stroikowych. Tylko jeśli zdemontujemy płytki możemy bardziej precyzyjnie zmniejszyć akcję stroików wydechowych i zwiększyć wdechowych.

Tutaj widać jak prawidłowo obniżać akcję stroika. Na zdemontowanej płytce, która jest stabilnie trzymana w dłoni, należy od tej strony płytki, na której są montowane stroiki, delikatnie docisnąć wolny koniec stroika. Dociśnięcie nie może być za mocne, bo jeśli przesadzimy, to uszkodzimy stroik. Wystarczy na tyle, że jego wolny koniec w pewnym stopniu wychyli się na drugą stronę płytki stroikowej. Tak dociśnięty stroik należy przytrzymać przez kilkadziesiąt sekund.

Analogicznie, jeśli chcemy zwiększyć akcję stroika, należy jego wolny koniec docisnąć od drugiej strony. Tak, żeby go odchylić od płytki stroikowej.

No i znowu strojenie…

Niestety taka jest kolej rzeczy, że jeśli w ciut większym stopniu zmienimy profil stroika, to jego charakterystyka drgań się również zmieni. W związku z czym po gappingu niektóre stroiki mogą wymagać dostrojenia. I to jest dodatkowy argument, dlaczego nie warto się bawić w półśrodki i ustawiać akcji stroików na zamontowanych płytkach stroikowych.

No i jak zwykle film.

Tradycyjnie, oprócz opisania problemu, dokładnie wszystko omawiam na filmie. Zapraszam do obejrzenia.